تأثیر پدید? انسو(enso) بر تبخیر و تعرق گیاهان گندم، سیب زمینی،جو و چغندر قند در چند نمونه اقلیم سرد کشور

چکیده هدف از این تحقیق بررسی تأثیر پدیده اِنسو بر تغییرات تبخیر و تعرق گیاه مرجع و گیاهان گندم، جو، سیب زمینی و چغندر قند با استفاده از روابط همبستگی بین تبخیر و تعرق و شاخص های نوسان جنوبی و نینوی 4/3 می باشد. بدین منظور 13شهر واقع در اقلیم های سرد کشور با طول دوره آماری 50 سال(2006-1957) جهت این مطالعه انتخاب گردید. در ابتدا مقادیر تبخیر و تعرق گیاهان مورد مطالعه با استفاده از مقادیر تبخیر و تعرق مرجع و ضرایب گیاهی مورد نظر به دست آمد. بعد از جداسازی فازهای مختلف انسو، توسط دو شاخص نوسان جنوبی و شاخص نینوی 4/3 ، اختلاف میانگین تبخیر و تعرق مرجع و گیاهی توسط آزمون من ویتنی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصل از بکارگیری همبستگی ها در مقیاس ماهانه، حاکی از همبستگی مستقیم معنی دار بین تبخیر و تعرق مرجع با شاخص نوسانات جنوبی در %72 موارد، و همبستگی معکوس در %28 موارد بود. همچنین، مقادیر همبستگی بین تبخیر و تعرق مرجع و مقادیر دمایی نینوی 4/3 در %90 موارد معکوس و معنی دار بود. در مواردی که ضرایب همبستگی تبخیر و تعرق با نوسان جنوبی مثبت بود، در مقیاس ماهانه، تبخیر و تعرق مرجع در فاز النینو 8/10 درصد کمتر از فاز نرمال و 8/14 درصد کمتر از فاز لانینا بود. طبق نتایج به دست آمده، بیشترین تأثیرپذیری از پدیده اِنسو به ترتیب در ماههای نوامبر، اکتبر و دسامبر به وقوع پیوست. ارزیابی های مقیاس فصلی نشان داد که تأثیر پذیری تبخیر و تعرق مرجع از پدیده انسو در فصل پاییز %68 از تأثیرپذیری کل فصول را در شهرهای مورد مطالعه شامل می شود. همچنین، نتایج حاصل از بررسی ها توسط شاخص نینوی 4/3 نشان داد، پدیده انسو در ماههایی که دارای رابطه معکوس با شاخص دمایی بودند، باعث کاهش تبخیر و تعرق مرجع به میزان 4/7 درصد در فاز النینو، و افزایش 2/11 درصدی در فاز لانینا نسبت به فاز نرمال شده است. اختلاف میانگین مقادیر تبخیر و تعرق در فاز النینو نسبت به لانینا نیز 8/10 درصد کاهش نشان داد. بیشترین تاثیرپذیری تبخیر و تعرق از این شاخص، در ماههای می و نوامبر اتفاق افتاده است. نتایج تحقیق نشان داد، تغییر پذیری نسبی تبخیر و تعرق گیاهی در فازهای مختلف، اندکی کمتر از تغییرات تبخیر و تعرق مرجع می باشد. به طور کلی در فاز النینو اولویت اول کشت با محصول گندم می باشد. در فاز لانینا گیاه سیب زمینی کمتر تحت تاثیر پدیده انسو قرار می گیرد، لذا برای کشت در مناطق سردسیر اولویت دارد. کلمات کلیدی: تبخیر و تعرق گیاه مرجع، پدیده انسو، شاخص نوسان جنوبی، شاخص نینوی4/3، اقلیم های سرد.